Toespraak voorgedragen ter gelegenheid van de opening van de expositie in de voormalige ruimte van ‘Prins Kunstenaarsmaterialen’ bij aanvang van de Kunstlijn Haarlem 1 november 2025
In deze ruimte staan en hangen kunstwerken niet slechts als objecten, maar als ideeën die zich tijdelijk hebben vastgezet in materie. Elk object is een neerslag van iets dat nooit echt is gebeurd, maar zich toch onuitwisbaar heeft laten vastleggen. Wat nu zichtbaar is, is slechts de schaduw van een gebeurtenis in een andere werkelijkheid – een werkelijkheid die zich weigert te beperken tot het mogelijke.
Wanneer de hier aanwezige kunstenaars Han, Jef en mijzelf registreren, dwalen wij door dat grensgebied waar gedachten vloeibaar worden, kleuren en vormen beginnen te spreken. Er is geen begin, misschien geen, of een plan, geen exacte richting. Alleen een trilling, een impuls, een leidend licht dat weigert te verdwijnen. Het kunstwerk fluistert haar eigen bevelen, de lijn trekt zichzelf, vormen besluiten dat zij iets anders willen zijn. Zo wordt bijvoorbeeld een penseel een antenne voor onzichtbare bewegingen en lijkt het alsof het kunstwerk mij vorm te willen geven.
Let wel! Het kunstwerk ontstaat niet, het verdwijnt – steeds opnieuw, in elke beweging, tijdens elke gedachte. Ik volg, of denk te volgen, maar eigenlijk word ik gevolgd door iets dat nog niet bestaat. Mijn hand is dan een kompas zonder windstreken, en het kunstwerk een kaart van een land dat zichzelf tijdens de reis voortdurend wist. En wat overblijft, is een residu van dat verdwijnmoment: de echo van een gevoel dat zich niet liet benoemen. In dat opzicht is elk kunstwerk een patafysisch object: een exacte registratie van een denkbeeldige gebeurtenis.
Weet dat wat ik maak niet bedoeld is als representatie, maar aanvaard het als een mislukking in de hoogste zin: een poging om het onvatbare te registreren. Elk spoor wat ik trek, elke vlek is een restproduct van een ontmoeting tussen bedoeling en dwaling.
Besef dat de materialen en het object zelf, meer weten dan ik. Zij herinneren zich wat ik vergeten was – zij weten hoe wanhoop ruikt, hoe stilte klinkt, hoe de tijd eruitziet wanneer hij zich vermomt als oppervlak. En weet dat kunstwerken onderling fluisteren, ’s nachts, als niemand kijkt. Ze herzien hun verleden, ruilen kleuren uit, verplaatsen hun betekenis. Ach, so be it …. Laat ze begaan.
Tenslotte
Wie zich door kunst laat vormen, betreedt een grenzeloze ruimte waarin de waarneming begint te dwalen. Men denkt te kijken naar een voortbrengsel van de kunstenaar, en het kunstwerk kijkt terug, met een ongeduld dat geen ogen nodig heeft. Het nodigt je uit tot verdwalen, tot het verliezen van de logica waarmee je meende het te kunnen begrijpen.
Zo wordt het kunstwerk een levend document van het onbestaanbare: een seismograaf van innerlijke verschuivingen, een stille getuige van het onmogelijke dat zich toch heeft voorgedaan.
Is dat het enige wat kunst werkelijk doet? Geloofwaardigheid verlenen aan het ongelooflijke. Ik geloof van wel. Ze laat zien dat zelfs het denkbeeldige, mits zorgvuldig vastgelegd, een precieze waarheid kan zijn.
Niet de waarheid van feiten, maar die van dromen die weigeren te eindigen.
Arjan Bosch,
30 oktober 2025
0 Comments