‘Patafysica …. huh?
‘Patafysica is een unieke, raadselachtige en speelse filosofie die in de loop van de 20e eeuw een belangrijke rol heeft gespeeld in kunst, literatuur en maatschappelijke reflectie. Hoewel de term vaak moeilijk te definiëren is, wordt ‘patafysica gezien als “de wetenschap van de uitzonderingen” of “de wetenschap van denkbeeldige oplossingen.” Het biedt een ironische, creatieve en vaak absurde benadering van het leven, waarmee het traditionele structuren en normen uitdaagt. Maar waar komt deze discipline vandaan, en waarom blijft het relevant?
De term ‘patafysica werd voor het eerst geïntroduceerd door de Franse schrijver Alfred Jarry in zijn toneelstuk en uitgebreider beschreven in zijn roman Gestes et Opinions du Docteur Faustroll, Pataphysicien (1911). Jarry creëerde de term als een parodie op wetenschap en filosofie, geïnspireerd door de absurde logica van literaire figuren zoals Jonathan Swift en de rationalistische traditie van de 19e eeuw.
‘Patafysica richt zich op wat Jarry “uitzonderingen” noemt, ofwel die verschijnselen die buiten de normale wetenschappelijke of logische wetten vallen. Het woord zelf wordt met een apostrof geschreven om de ernst en het systeem van traditionele disciplines ironisch te onderstrepen.
Hoewel ‘patafysica begon als een speelse literaire constructie, kreeg het al snel navolging in avant-gardebewegingen van de 20e eeuw. Het Collège de ’Pataphysique, opgericht in Parijs in 1948, bracht de ideeën van Jarry naar een breder publiek. Het Collège beschreef zichzelf als een “serieuze” academische instelling gewijd aan de studie van het absurde, en trok invloedrijke kunstenaars, schrijvers en denkers aan, zoals Marcel Duchamp, Boris Vian en Raymond Queneau.
In de jaren 50 en 60 beïnvloedde ‘patafysica kunststromingen zoals het surrealisme, Dada en situationisme. Het absurdisme van Jarry’s filosofie resoneerde ook met de existentialistische en postmoderne denkers, die traditionele waarheden en zekerheden in twijfel trokken.
De impact van ‘patafysica is het sterkst zichtbaar in de kunsten. Het heeft kunstenaars geïnspireerd om conventies te doorbreken, grenzen te verkennen en nieuwe, onconventionele manieren van denken te omarmen.
Toneelschrijvers zoals Eugène Ionesco (van het absurdistische theater) en Samuel Beckett omarmden een logica die verwant is aan de ‘patafysica. Hun werk, dat zich vaak richt op de absurditeit van het bestaan, kan worden gezien als een verlengstuk van Jarry’s denken.
De surrealistische beweging, geleid door figuren zoals Salvador Dalí en René Magritte, speelde in op het idee van het buitengewone, het onderbewuste en het absurde, principes die nauw aansluiten bij de ‘patafysica. Marcel Duchamp, met zijn “ready-mades,” bracht het idee van uitzonderingen naar de kunstwereld door alledaagse objecten als kunstwerken te presenteren.
Musici zoals John Cage en componisten uit de Fluxus-beweging gebruikten ‘patafysica als inspiratiebron om conventionele muziekstructuren te doorbreken. In de filmwereld is de invloed zichtbaar in het werk van regisseurs zoals Luis Buñuel en Terry Gilliam, die speelsheid en absurdisme in hun verhalen verwerken.
Hoewel de ‘patafysica zichzelf niet serieus neemt, heeft het in de maatschappij bijgedragen aan het denken over alternatieve realiteiten en de vraag wat waarheid betekent. Het stelt kritische vragen over de rol van wetenschap, logica en systemen in het dagelijks leven en benadrukt de waarde van speelsheid en creativiteit.
‘Patafysica is meer dan een filosofisch curiosum; het is een levenshouding die ons uitnodigt om de absurditeit van het bestaan te omarmen en conventionele structuren uit te dagen. In een wereld die vaak geobsedeerd is door logica, efficiëntie en rationaliteit, herinnert ‘patafysica ons eraan dat er schoonheid en betekenis te vinden is in het irrationele, het uitzonderlijke en het absurde. Voor kunstenaars, denkers en iedereen die de wereld met een frisse blik wil bekijken, blijft ‘patafysica een bron van inspiratie en verwondering.
‘Pataphysics is a unique, enigmatic and playful philosophy that has played an important role in art, literature and social reflection throughout the 20th century. Although the term is often difficult to define, ‘pataphysics is seen as “the science of exceptions” or “the science of imaginary solutions.” It offers an ironic, creative and often absurd approach to life, challenging traditional structures and norms. But where did this discipline come from, and why does it remain relevant?
The term “pataphysics” was first introduced by French writer Alfred Jarry in his play Ubu Roi and described more fully in his novel Gestes et Opinions du Docteur Faustroll, Pataphysicien (1911). Jarry created the term as a parody of science and philosophy, inspired by the absurd logic of literary figures such as Jonathan Swift and the rationalist tradition of the 19th century.
‘Pataphysics focuses on what Jarry calls “exceptions,” or those phenomena that fall outside normal scientific or logical laws. The word itself is written with an apostrophe to ironically underscore the seriousness and system of traditional disciplines.
Although ‘pataphysics began as a playful literary construct, it was soon emulated in avant-garde movements of the 20th century. The Collège de ‘Pataphysique, founded in Paris in 1948, brought Jarry’s ideas to a wider audience. Describing itself as a “serious” academic institution dedicated to the study of the absurd, the Collège attracted influential artists, writers and thinkers such as Marcel Duchamp, Boris Vian and Raymond Queneau.
In the 1950s and 1960s, “pataphysics influenced art movements such as Surrealism, Dada and Situationism. The absurdism of Jarry’s philosophy also resonated with existentialist and postmodern thinkers, who challenged traditional truths and certainties.
The impact of “pataphysics is most evident in the arts. It has inspired artists to break conventions, explore boundaries and embrace new, unconventional ways of thinking.
Playwrights such as Eugène Ionesco (of absurdist theater) and Samuel Beckett embraced a logic akin to “pataphysics. Their work, which often focuses on the absurdity of existence, can be seen as an extension of Jarry’s thinking.
The Surrealist movement, led by figures such as Salvador Dalí and René Magritte, played on the idea of the extraordinary, the subconscious and the absurd, principles closely related to ‘pataphysics. Marcel Duchamp, with his “ready-mades,” brought the idea of exceptions to the art world by presenting everyday objects as works of art.
Musicians such as John Cage and composers from the Fluxus movement used ‘pataphysics as inspiration to break through conventional musical structures. In the film world, the influence can be seen in the work of directors such as Luis Buñuel and Terry Gilliam, who incorporate playfulness and absurdism into their stories.
Although ‘pataphysics does not take itself seriously, it has contributed in society to thinking about alternative realities and the question of what truth means. It asks critical questions about the role of science, logic and systems in everyday life and emphasizes the value of playfulness and creativity.
‘Pataphysics is more than a philosophical curiosity; it is an attitude toward life that invites us to embrace the absurdity of existence and challenge conventional structures. In a world often obsessed with logic, efficiency and rationality, “pataphysics reminds us that beauty and meaning can be found in the irrational, the exceptional and the absurd. For artists, thinkers and anyone who wants to look at the world with fresh eyes, ‘pataphysics remains a source of inspiration and wonder.
Alfred Jarry (1873–1907)
